PAHİHİ Yola düşenlerin hikayesi
Benzer İçerikler
Kemal Ulusaler…26 Ekim 2021 Salı.
Doğum günü kutlamalarına son yıllarda aşina oldum. Eskiden bu kadar yoğun değildi. Hatta kimi yaşlılar doğum günlerini bilmezlerdi. Çocukluğumun aile içi sohbetlerinde babama ;
” hangi tarihte doğdun?” dediğimizde. “Bocuk’ta doğmuşum” derdi. Zaman içerisinde nedir bu Bocuk diye merak edip araştırdığımda karşıma çıkan tarih 6 Ocak tarihiydi. Babamın doğum tarihini bulmuştum; 6 Ocak…Bu arada başka bir şey daha bulmuştum, eski bir gelenek, bin yıllara dayanan bir ritüel; Bocuk’tan Samhain’e neredeyse dört bin yıllık bir kültürel etkileşim.
Hafta sonu bir gazetenin ekinde Milas/ Pnarcık Köyü’nde 97 yıldır ( 29 Ekim tarihinde) yapıla gelen Kaddak Deve Bayramı yazısını okuyunca eski günlere dönüş yapmış oldum. Ayrıca bu yazınında vesilesi de oldu.
Gerek Kaddak, gerekse bir Trakyalı olan babamın sözünü ettiği Bocuk ve Cadılar Bayramı
( Halloween), Samhain ritüelinin birer kopyasıdır.
Samhain kelimesinin kökeni Eski İrlandaca sam (yaz) ve fuin (son) sözcüklerine dayanır. Bu tarihte sürüler yaylalardan dönüyor, toprak ağaları ile çiftçiler arasındaki arazi kira sözleşmeleri yenileniyordu. Yaz sonu Keltlerde aynı zamanda evliliklerin gerçekleştiği, ölülerin kutsandığı ilahî bir dönemdi. Yeniden doğuş olarak görülmesi sebebiyle, Kelt mitolojisinde 31 Ekim’i 1 Kasım’a bağlayan gece, insanların yaşadığı evren ile ruhlar alemi arasındaki perdenin inceldiği kabul edilirdi.
Halkbilimci John Santino’ya göre, Samhain aynı zamanda insanların ölülerle iletişime geçtiğini düşündüğü bir zamandı. Santino, “İnanca göre Samhain günü, ölülerin ruhlarının diğer dünyaya geçtiği gündü” diyor. Ayrıca bu geçişlerin olduğu dönemin özel ve doğaüstü olduğu düşünülüyordu.
Keltler, yalnızca iyi ruhların değil, kötü olanların da boyutlar arası geçiş yapabileceğini düşünür, kendilerini onların kaçırmasından korumak için çeşitli hayvan postları veya kostümler giyerek saklanırlardı. Bir başka inanışa göre de tanıdıklarının ruhlarını onurlandırmak için ölmüş yakınları gibi giyinirlerdi.
Bir de ruhlarla anlaşmak için kapının önüne yiyecek içecek çıkartma ritüeli vardır ki bu Şamanizm dahil tüm Pagan inanışlarında bulunmaktadır.( Günümüz Alevi /Bektaşi geleneğinde de görülür.)
Kutlamalar arasında ziyafet vermek, ateş başında dans etmek, şarkılar söylemek ve sarhoş olmak da vardı. Ki zaten o dönem, sarhoş olan insanların tanrıya daha yakın olduğunu düşünürlerdi -bu inanışa biraz hedonizm eklerseniz Yunan mitlerindeki Bacchus ritüeli oluyor-, bu yüzden sarhoş olup tanrılarından bir sonraki hasat döneminde bolluk dilerlerdi.
Cadılar Bayramı / Halloween.
Cadılar Bayramı, her sene 31 Ekim’de kutlanan, öncelikle Pagan ve sonrasında Hristiyan kökleri olmasına rağmen günümüzde seküler bir kutlama halini almış bayramdır.
Kökleri, yukarıda sözünü ettiğim antik Britanya’da pagan Keltlerin kutladığı Samhain Festivali’ne dayanır.
Hristiyanlığın yükselişiyle cadılar bayramı konsept değiştirmiştir. Papalar tarafından All Hallow’s Eve (Azizler Gününün Arifesi) olarak adlandırılan cadılar bayramı kısaltılarak Halloween adını aldı.
Çocukların, genellikle korkunç kostümler giyerek, kapı kapı dolaşıp şekerleme ve harçlık topladığı bir bayramdır. Kelt kültüründe insanlar birbirine şeker verip şakalar yaparak ölü ruhları mutlu edip, sakinleştirebileceğine inanılırdı. İnanca göre şekerin neşe dağıtması ölüleri evlerden uzaklaştırıyordu. Şakaların ise ruhları güldürüp, eğlendirdiğine inanılıyordu.
Cadılar bayramında en çok kullanılan nesnelerden biri bal kabağıdır. Bal kabağı inanışa göre içi oyulduğu ve mum koyulduğu zaman insanları ölü ruhlardan koruduğuna inanılırdı.
Kaddak Deve Bayramı:
Nereden nereye?
Dört bin yıllık Kelt geleneğinin bir kopyası her yıl 29 Ekim Tarihinde eski adı Mersinet olan, Milas’ın Pınarcık Köyü’nde gerçekleştirilmektedir. Kostümleriyle, sunulan yiyecekleriyle, tarihsel çakışmasıyla 97 yıldır gerçekleştirilen bir bayram, bir kültürel etkileşim örneği.
Pınarcık köylülerinden Hüseyin Ünlü, “Köylülerimiz kendi yazdıkları küçük skeçler, çeşitli interaktif oyunlarda rol alıyor. Davul zurna eşliğinde develeri koşturuyor, oynatıyor, zeybekler oynuyorlar. Bütün bu eğlenceye sadece bir kural hakim; oyunculara ve seyircilere zarar vermeyeceksiniz. Bu kıyafetler içindeki kişilere tanınmamak ve deşifre olmamak şartı ile oyunlarda ahlaki sınırlar içinde her türlü doğaçlama serbest.”
Trakya Bocuk Şenlikleri.
Bir başka örnekte Trakyadan. Bu kez tarih çakışmıyor ama ritüel aynı ritüel.
Edirne’nin Keşan ilçesine bağlı Çamlıca köyünde, her yıl düzenlenen eski Balkan geleneği olarak biliniyor. Balkanlarda uzun bir süre iç içe yaşamış Müslüman ve Hristiyan halk birbirinin kültürlerinden etkilenmiş belli ki. Aslında tarih oynaması (Ekim sonu yerine Ocak başı olması) 6 Ocak tarihinin Ortodoksların, Mesihin vaftizini kutladıkları bir gece olması.
Tıpkı Cadılar Bayramı’nda olduğu gibi ‘Bocuk Gecesi’nde de her evde mutlaka kabak pişiriliyor, bunun yanı sıra kar suyunda haşlanmış mısır, armut, ayva, çekirdek, badem, kuzinede fırınlanmış yer fıstığı ve ceviz yeniliyor.
Aile halkı, komşular ve akrabaların katıldığı gecede, gençler çarşaflara bürünerek komşularını ‘Bocuk geliyor’ diye korkutuyor. ‘Bocuk’ diye adlandırılan varlığın beyazlar içinde, insan görünümünde gezdiğine, ‘Bocuk karısının’ kabak pişen eve gelip kötülük yapmayacağına inanılıyor.
Bu gecede bocuk karısı veya bocuk cadısının gezdiğini, ahırlara girip yeni doğum yapmış inekleri emdiğine inanılır. Bocuk cadısı tarafından emilen inek bir daha süt vermez.
Bunun önüne geçmek için de bocuk cadısının sevdiği yiyeceklerden biri olan kabak tatlısı pişirilir ve bir tepsi kabak tatlısı da o gece ahırın çatısına bırakılır. Cadı gelip kabağı yiyecek, inekleri rahat bırakacak.
Bin yılların kültürel etkileşimi böyle…
Bakalım bu yıl neler yaşanacak, bizi hangi süprizler bekliyor?
29 Ekim akşamı Pınarcık’ta buluşmak dileğiyle…
Kemal Ulusaler
